1.1 Het Utrechts veiligheidsbeleid is er op gericht het huidige niveau (2018) van veiligheid tenminste te behouden.

Veilige wijken
Veilige buurten in veilige wijken staan centraal. De gebiedsmanagers veiligheid spannen zich in om op wijkniveau de basis op orde te houden. In iedere wijk vindt regelmatig handhavingsoverleggen plaatst, waarin VTH, Veiligheid en Politie samen bepalen wat de hotspots zijn en vaststellen welke inzet nodig is.

Als uit de monitoring van de veiligheid blijkt dat het nodig is, plegen we passende interventies. Het is maatwerk, bijsturing is steeds op elke schaal nodig en mogelijk. Belangrijke thema’s zijn aanpak jeugdoverlast, aanpak geregistreerde criminaliteit, lokale PGA (Persoonsgerichte aanpak), signalen van polarisatie/radicalisering, slachtofferbezoeken overvallen en openbare orde kwesties zoals demonstraties en evenementen. Het regisseren van de operationele inzet op de thema’s schoon, heel en veilig gebeurt in afstemming met andere gemeentelijke diensten, zoals Stadsbedrijven, THOR, Economische Zaken, politie, welzijnsorganisaties, corporaties en anderen om de integrale aanpak in de wijk goed te laten verlopen.

Geregistreerde criminaliteit
De aanpak van geregistreerde criminaliteit heeft zijn vruchten afgeworpen. Aandacht blijft nodig. We borgen de ontwikkelde integrale aanpak, gericht op dader, slachtoffer en domein. De ingezette succesvolle preventieve maatregelen zetten we voort. Er blijft aandacht voor woninginbraak, overvalcriminaliteit, straatroof, heling, geweld tegen personen en goederen, autokraak, fietsdiefstal en winkeldiefstal. Door innovatie, zoals het toepassen van voorspellende modellen gericht op nieuwe inbraak- en autokraaklocaties, zetten we mensen en middelen effectief in. Bij Toezicht en Handhaving Openbare Ruimte is een flexteam aangewezen, dat op basis van deze modellen en in afstemming met politie, actief op hotspot locaties wordt ingezet. In het voorjaar en met het invallen van de donkere dagen, wanneer de criminaliteit traditiegetrouw toeneemt, is er extra aandacht voor het nemen van preventieve maatregelen door bewoners en ondernemers middels publiekscampagnes.

Openbare Orde en maatschappelijke onrust
We bereiden met partners gebeurtenissen voor waaraan risico’s verbonden zijn bijvoorbeeld demonstraties, evenementen (onder andere jaarwisseling en koningsdag), voetbalwedstrijden, bezoeken van hoogwaardigheidsbekleders en de terugkeer van gewelds- of zedendelinquenten in de stad. Een groot aantal gebeurtenissen zijn verandert als gevolg van de Corona verspreiding. Dit vergt, ook in 2021, extra inzet en meer flexibiliteit en maatwerk.

We beperken de kans op openbare ordeverstoringen en incidenten door onder andere het uitvoeren van het vergunningen- en evenementenbeleid, het jaarlijkse handhavingsprogramma en cameratoezicht. Om uitgaansgeweld tegen te gaan werken we samen met politie, Koninklijke Horeca Nederland- afdeling Utrecht, horecaondernemers en -beveiligers in het programma Veilig Uitgaan. Samenwerkingsafspraken zijn vastgelegd in het convenant Veilig Uitgaan 2016 – 2022. Ook de inzet van andere bestuurlijke instrumenten zoals het opleggen van gebiedsverboden bereiden we voor. In 2021 zal o.a. het lachgasverbod worden geëvalueerd.

Openbare ordeverstoringen
In 2020 hebben er meerdere grootschalige openbare orde verstoringen plaatsgevonden (Voetbal hooligans 4 juli 2020, onlusten augustus 2020, etc.). Hierbij spelen digitale communicatiemiddelen een steeds belangrijkere rol (bijv. opruiing via social media). De gemeente prepareert zich samen met de driehoekspartijen op toekomstige acute en dreigende openbare orde verstoringen.

Demonstraties
Door de toegenomen polarisering in de maatschappij, de aanwezigheid van steeds meer actiegroepen en de opkomst van social media maakt dat mensen sneller over gaan tot een demonstratie en bovendien ook makkelijker gemobiliseerd kunnen worden. Deze ontwikkeling plus de huidige corona crisis en de daaraan verbonden maatregelen maakt dat de gemeente de inzet bij demonstraties moet intensiveren om inwoners gebruik te kunnen laten maken van het grondrecht en tegelijkertijd de openbare orde en veiligheid te kunnen blijven garanderen. Daarnaast wordt de werkwijze komende jaar verder geprofessionaliseerd, met het doel om ook in de toekomst voorbereid te zijn op (meer en) ingewikkelde demonstraties. We houden er rekening mee dat de toename van het aantal demonstraties ook in 2021 doorzet.

Cameratoezicht
Om openbare orderverstoringen en maatschappelijke onrust tijdig te signaleren en tegen te gaan maken we onder andere gebruik van cameratoezicht. De camera’s ondersteunen bij bijvoorbeeld politiewerk, acties en evenementen. Het Beleidskader cameratoezicht 2018 - 2022 is leidend. In 2021 geven wij wederom uitvoering aan dit beleidskader en het bijbehorende uitvoeringsplan 2020/2021. Daarnaast bereiden we ons in 2021 voor op het nieuw vast te stellen beleidskader 2023 - 2027.

Voorkomen van polarisatie en radicalisering
In lijn met het actieplan ‘Utrecht zijn we samen’ blijven wij de komende jaren werken aan het tegengaan van polarisatie en radicalisering. Onze aanpak rust op de landelijke vastgestelde driesporenbeleid:

1. Preventie
2. Signalering
3. Persoonsgerichte aanpak. Daarnaast blijven we ons inzetten om (actuele) thema’s op te pakken die maatschappelijk gevoelig liggen en tot polarisatie kunnen leiden. Uitgangspunt daarbij is dat wij blijven werken aan een stad waarin iedere Utrechter zich betrokken en geaccepteerd voelt en waarin respectvol met elkaar wordt omgegaan. Om dit te kunnen realiseren is (regionale) samenwerking noodzakelijk.

In 2021 besteden we extra aandacht aan pijler 2 signalering, met als doel ons voor te bereiden op alle vormen extremisme. Waarbij we in 2021 de focus leggen op de aanpak van het rechts -en links extremisme. Om dit te kunnen realiseren moeten we investeren in het signaliseringsnetwerk.

Daarnaast leggen we de focus op het aanpakken van problematisch gedrag. Dit willen we onder andere bereiken door uitvoering te geven aan het project Spoor X. Spoor X is een 4e spoor dat we hebben toegevoegd aan het landelijke driesporenbeleid. Pijler 1 tot en met 3 richten zich met name op de organisatie die problematisch gedrag vertoont. Met deze 4e pijler genaamd Spoor X, richten we ons op de potentiële deelnemers van organisaties die problematisch gedrag vertonen. Kortom, een preventieve aanpak. Bij spoor X staat weerbaarheid en veerkracht centraal.

Crisisbeheersing
Crisisbeheersing gaat om de mate waarin mensen beschermd zijn en zich beschermd voelen tegen persoonlijk leed door ongevallen en tegen natuurgeweld. We staan met de Veiligheidsregio Utrecht, politie en andere partners (waaronder de waterschappen, Rijkswaterstaat, ProRail, NCTV, Defensie en particuliere organisaties en samenwerkingsverbanden) paraat ten tijde van crises. Om dit te kunnen realiseren is een goede voorbereiding op crises situaties noodzakelijk, zodat we snel hulp kunnen bieden en schadelijke gevolgen voor personen, dieren, goederen en/of de economie zoveel mogelijk beperken. We investeren in 2020 en 2021 in een nieuwe visie op de gemeentelijke crisisbeheersing en de bijbehorende crisisorganisatie.

De aard en omvang van crises veranderd met de tijd. Deze verandering is bijvoorbeeld duidelijk zichtbaar bij de huidige coronacrisis waarin we ons bevinden. Een langdurige gezondheidscrisis met grote lokale en nationale impact, ook op maatschappelijk en economisch vlak. De huidige crisisorganisatie is ingericht op kortdurende crisissituaties en nog onvoldoende toegerust op langdurige crisissituaties zoals de coronacrisis. We versterken onze crisisorganisatie door uit te werken hoe de driehoek tegelijkertijd met de GRIP-structuur functioneert en we organiseren verdere afstemming tussen de lokale en nationale crisisstructuur. Daarnaast bereiden we onze crisisorganisatie voor op een rol bij allerhande soorten crises, zoals beleidscrises, cybercrises en crises in het sociale domein.

Toezicht en Handhaving openbare Ruimte

• We werken intensief samen met partners als stichting Jongerenwerk Utrecht en de politie om jeugdoverlast en andere openbare order verstoringen te bestrijden, zowel in de avonduren als overdag. Hierbij moet ook gedacht worden aan de inzet van toezichthouders en handhavers in de huidige (corona) crisissituatie.
• We dragen bij aan een feestelijk en veilig verloop van de jaarwisseling. Rond de jaarwisseling zetten wij (op basis van data) vuurwerkteams in voor handhaving op het afsteken van vuurwerk buiten de toegestane tijden.
• Ook ’s nachts vindt toezicht en handhaving in de openbare ruimte plaats. Deze inzet is gericht op de dan voorkomende ergernissen, zoals wildplassen, herrie op straat, baldadigheid en vernieling.

Bijzondere wetten
We houden toezicht op de bijzondere wetten zoals de Drank- en Horecawet
bij horecabedrijven, coffeeshops, seksinrichtingen en casino’s. Voorbeelden hiervan zijn het uitvoeren van leeftijdscontroles (NIX18), vergunningcontroles, toezicht houden op het lachgasverbod en controles op illegale prostitutie. Het naleven van de leeftijdsgrens (NIX18) krijgt hierbij speciale aandacht. Samen met Stichting NIX18 in Utrecht stimuleren wij een hoge naleving van de leeftijdsgrens in de horeca. Tevens controleren we jaarlijks de coffeeshops op naleving van de gedoogcriteria en treden wij op bij overlast. We houden toezicht op vergunde bedrijven met een kansspelautomatenvergunning en we zijn alert op signalen van ondermijnende criminaliteit en treden op middels controles en (integrale) acties. Hierbij werken wij samen met onze partners zoals de politie, Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) en Belastingdienst en waar nodig samen met hulpverlening. Ook volgen wij klachtmeldingen op om overlast terug te dringen.

Als gevolg van de verspreiding van Corona en de daardoor beperkende maatregelen in de horecabranche zijn er tot op heden minder aanvragen voor drank -en horecavergunningen ingediend. De verwachting is dat deze trend doorzet in 2021. Zie het corona hoofdstuk voor een nadere toelichting.

We zetten in op een strategie waarin preventieve maatregelen en tijdige signalering en onderkenning van ondermijningsproblematiek centraal staan. Met een positief handelingsperspectief weten we te voorkomen dat mensen verleid worden tot crimineel gedrag. Positieve en welwillende krachten in de samenleving worden gemobiliseerd. Denk hierbij aan ondernemers, ouders, scholen en organisaties zoals het jongerenwerk een actieve rol laten pakken bij het vergroten van de leefbaarheid in de wijk, of maatregelen om de aanwas van jongeren in de criminaliteit terug te dringen. De aanpak Ondermijning richt zich op drie pijlers:

• Weerbare overheid;
• Weerbare stad
• Verstoren criminele ondernemersklimaat

Weerbare overheid
In de pijler weerbare overheid willen we de organisatie en haar professionals (bestuurders, politici en ambtenaren) weerbaar maken tegen ondermijning, integriteitskwesties en intimidatie. Door het programma zijn werknemers en bestuurders van de gemeente Utrecht in staat om de ogen en oren van de stad te zijn. Zij voelen zich gesteund vanuit hun organisatie, worden getraind in weerbaarheid en weten waar zij signalen en dilemma's kwijt kunnen. Daarnaast wordt in deze pijler ingezet op het effectief inzetten van het instrument Bibob, het optimaal benutten van de in te zetten bestuurlijke maatregelen (bijvoorbeeld Last onder dwangsom, APV-artikel ondermijning), het versterken van bewustwording en training van professionals op signalen van ondermijning (thema’s zoals drugs, uitbuiting en het criminele verdienmodellen zoals zorgfraude).

Weerbare stad/wijken
We zetten in op activiteiten waarin preventieve maatregelen en tijdige signalering en onderkenning van ondermijningsproblematiek centraal staan. Met een positief handelingsperspectief weten we te voorkomen dat mensen verleid worden tot crimineel gedrag. Positieve en welwillende krachten in de samenleving worden gemobiliseerd. Denk hierbij aan ondernemers, ouders, scholen en organisaties zoals het jongerenwerk een actieve rol laten pakken bij het vergroten van de leefbaarheid in de wijk, of maatregelen om de aanwas van jongeren in de criminaliteit terug te dringen.

Verstoren criminele ondernemersklimaat
Daarnaast zetten wij in op repressieve aanpak van criminelen, het terugdringen en verstoren van georganiseerde criminaliteit en beperking van de effecten daarvan op de samenleving. We stellen duidelijke grenzen door de criminelen en hun netwerken krachtig integraal aan te pakken. Door het versterken van onze informatiepositie door bijvoorbeeld slimme signalering en integrale acties maken wij, samen met politie, Openbaar Ministerie en Belastingdienst, optimaal gebruik van onze handhavende bevoegdheden om criminele activiteiten tegen te gaan.

Aanpak Utrecht Zuid
Centraal staat het doel om de ontwrichtende effecten van de drugscriminaliteit tegen te gaan en de voedingsbodem voor kwetsbare jonge aanwas in de ondermijnende criminaliteit kleiner te maken (specifiek in de wijken Hoograven, Rivierenwijk en Kanaleneiland).

Een van de gevolgen van de corona maatregelen is dat een deel van de georganiseerde criminaliteit voor een nog langere periode onzichtbaar is. We missen immers grotendeels het live contact en het versterken van onze informatiepositie komt o.a. hierdoor in het geding. Zie het Corona hoofdstuk voor een nadere toelichting .

Utrecht kent, net als iedere stad, ook een groep inwoners die in kwetsbare situaties verkeren. Om deze inwoners te helpen en om de veiligheid(gevoelens) en overlast voor de omgeving beheersbaar te maken is intensieve samenwerking nodig tussen het sociale en veiligheidsdomein. Bij het dichter bij elkaar brengen van zorg en veiligheid, hanteren we de volgende uitgangspunten:

• Zorg- en veiligheidsprofessionals werken intensiever samen aan concrete veiligheidsvraagstukken;
• Meer ‘eropaf’;
• Investeren in kwetsbare groepen;
• Signalen herkennen en oppakken;
• Ruimte maken voor maatwerk: doen wat nodig is.

Vanuit de basis richten we ons op verschillende doelgroepen, hierbij moet gedacht worden aan jeugd, slachtoffers en daders bij huiselijk geweld, mensen met verward en gevaarlijk gedrag, ex-gedetineerden en sekswerkers. Daarnaast willen we in 2021 extra aandacht besteden aan de aanpakken op jeugd en ex-gedetineerden.

Jeugd
De aanpak jeugd bestaat enerzijds uit grenzen stellen (repressie) en anderzijds perspectief bieden (preventie) en (meer) zelfredzaam maken. We willen ons met name richten op de jonge aanwas, met als doelstelling voorkomen dat zij afglijden in de (drugs)criminaliteit. De drugscriminaliteit, en met name de cocaïnehandel, is een groot probleem in Utrecht. Met de aanpak Zuid slaan aanpak ondermijning en Zorg & veiligheid de handen ineen om drugscriminaliteit aan te pakken en jonge aanwas tegen te gaan. De inzet van jongerenwerk en andere de samenwerkingspartners in de wijk spelen hierbij een belangrijke rol in de preventieve aanpak.

Ex-gedetineerden
We gaan de aanpak re-integratie van ex-gedetineerden herijken. We focussen ons op de groepen die door recidive de grootste risico’s opleveren voor de stad. Daarnaast gaan we de wijze waarop moet worden voorzien in de basisbehoeften (onderdak, Inkomen, werk, onderwijs, schulden, ID, zorg) beter op elkaar aan laten sluiten. Hiermee geven we invulling aan een de motie 346 (Actualiseer en verbeter het plan van aanpak re-integratie en ex-gedetineerden). In het eerste kwartaal van 2021 leggen we een geactualiseerd plan voor aan de raad .

De huidige corona maatregelen zorgen ervoor dat de live contacten beperkt zijn. Essentieel contact (bijvoorbeeld in de lokale persoonsgerichte aanpak en voor multi-problemcasuistiek op het zorg- en veiligheidshuis) tussen professionals over interventies vind niet of slechts gedeeltelijk plaats. Dat geldt voor zorgpartners, maar ook voor justitiepartners zoals reclasseringtoezicht. Zie het corona hoofdstuk voor een nadere toelichting.

Binnen de opgave Digitale stad werken wij aan een succesvolle digitalisering van onze stad. Daarbij mag digitale weerbaarheid niet uit het oog worden verloren. Een veiliger digitale stad is één van de vier ambities uit het IVP. Deze ambitie bestaat uit vier sporen:

• Het opbouwen van een stedelijk weerbaarheidsbeeld digitale veiligheid;
• Het beter zicht krijgen op daders, slachtoffers en fenomenen;
• Het vergroten van het bewustzijn over digitale risico’s;
• Het optimaal voorbereiden op cybercrises met gevolgen voor de (fysieke) veiligheid van de stad.

We zetten in op het in beeld krijgen van cyberveiligheid en de digitale veiligheid van onze eigen bedrijfsprocessen en de ketens waarbinnen we samenwerken met partners. Wij vergroten werken aan het risicobewustzijn bij burgers en ondernemers, geven handelingsperspectief en werken aan preventie van cybercrime en de gevolgen van digitale uitval. Daarmee vergroten wij de weerbaarheid van de eigen organisatie en de stad. Daarnaast treffen we voorbereidingen op het bestrijden van een cybercrisis met gevolgen voor de (fysieke) veiligheid van de stad. Omdat het niet de vraag is òf er zich op dit vlak een crisis gaat voordoen, maar ’wanneer’ deze zich een keer aandient, dienen wij ons daarop voor te bereiden. Dit doen we door op voorhand beelden te vormen van mogelijke scenario’s, de gevolgen, de organisaties die een rol kunnen spelen bij de bestrijding van een digitale crisis en te treffen maatregelen. Een goede voorbereiding draagt bij aan veerkracht en daarmee aan de weerbaarheid van de stad. Dit doen we samen met stedelijke en regionale (veiligheids)partners.

Versterking (digitale) informatiepositie
In augustus 2020 was er sprake van hevige onrust in een aantal Utrechtse wijken. Vooruitlopend op de analyse naar de oorzaken van de onrust en ongeregeldheden, is reeds duidelijk dat de gemeente haar (digitale) informatiepositie moet versterken om beter om te kunnen gaan met digitale signalen. En om een doelgroep te bereiken die we nu met bestaande middelen onvoldoende bereiken. Extra middelen van 0,200 miljoen euro in 2021 en 2022 (incidenteel) bieden ons de mogelijkheid om onze informatiepositie tijdelijk te versterken en een stevige impuls te geven.

We sluiten aan op het bestaande Actieplan verkeersveiligheid 2015 - 2020 . In 2021 borduren we voort op de basis van het huidige actieplan. De vier pijlers in het huidige verkeersveiligheidsprogramma zijn:

1. Belangrijkste knelpunten door ruimtelijke fysieke ingrepen oplossen,
2. Verkeersveilig gedrag bevorderen
3. Faciliteren van gewenst gedrag
4. Verkeerseducatie.

We willen het bestaande actieplan verkeersveiligheid de komende jaren versterken door het veiligheidsnetwerk effectiever in te zetten voor de doelstellingen binnen dit programma. Om dit te kunnen realiseren werken we onder andere samen met de gebiedsmanagers veiligheid, Politie en het Openbaar Ministerie. Gezamenlijk zetten we in op:

1. Meer zicht op gedrag
2. Verbeteren communicatie
3. Handhaven.

Utrecht werkt op het onderdeel handhaven met het ministerie aan een verkeerspilot waarin boa’s meer bevoegdheden hebben gekregen voor handhaving op verkeersovertredingen. Deze pilot is in 2020 gestart. Het succes van de pilot is bepalend voor een verdere uitrol van de pilot, zowel in uitbreiding van gebieden als in uitbreiding van handhavingstaken van de boa’s. De bij motie 222 toegewezen middelen (0,325 miljoen euro) worden ingezet ten behoeve van deze verkeerspilot.