Risicomanagement is het geheel aan activiteiten en maatregelen gericht op het expliciet en systematisch omgaan met en het beheersen van risico’s. Een risico is een onzekere gebeurtenis met (gewenste of ongewenste) gevolgen voor de gemeente. Deze gevolgen kunnen beleidsmatig en/of financieel zijn. Bij het weerstandsvermogen ligt de focus op de financiële gevolgen van risico’s. Het is een maatstaf voor de mate waarin de gemeente in staat is om de gevolgen van risico’s op te vangen zonder dat het beleid of de uitvoering daarvan in gevaar komt. Het weerstandsvermogen is afhankelijk van de beschikbare weerstandscapaciteit (hoeveel niet bestemde middelen zijn er beschikbaar) en de benodigde weerstandscapaciteit (hoeveel middelen zijn nodig om alle risico’s op te kunnen vangen). Aan de hand van deze grootheden bepalen wij het weerstandsvermogen.
Coronacrisis
De impact van de coronacrisis op het beleid, financiën en de bedrijfsvoering van de gemeente Utrecht is groot. Inmiddels wordt er landelijk een forse economische krimp verwacht. Of de effecten van korte duur zullen zijn, of langere tijd zullen doorwerken, is onzeker. Dit is mede afhankelijk van de vraag of er straks sprake zal zijn van een tweede coronagolf.
Wij hebben een brede inventarisatie gemaakt van alle maatschappelijke en financiële gevolgen van de coronacrisis waarbij wordt uitgegaan van diverse scenario’s: een gunstig scenario waarbij de 1,5 meter samenleving duurt tot halverwege 2021(scenario C) , een ongunstig scenario waarbij de 1,5 meter samenleving duurt tot 2022 (scenario D) en een ongunstig scenario waarbij wij later dit jaar hard geraakt worden door een tweede coronagolf. In deze begroting gaan wij uit van een gunstig scenario als het meest realistische. Wij hanteren het uitgangspunt dat de 1,5 meter samenleving blijft voortduren tot medio 2021. De onvermijdelijke kosten die hiermee samenhangen, zijn verwerkt in het financiële beeld waarbij al rekening is gehouden met de 1e en 2e compensatie van het rijk.
In het meest ongunstige scenario gaan wij uit van het langer duren en strenger worden van de coronamaatregelen waaronder een mogelijke (regionale) lockdown door een tweede mondiale uitbraak. Het effect hiervan op de economie, de stad en vergoedingen van het Rijk zijn onzeker en vormen daarmee een risico. Wij hebben een inschatting gemaakt van dit risico dat slechts gedeeltelijk te kwantificeren is. Dit hebben wij opgenomen in ons weerstandsvermogen met een kans van optreden van 50%. Het verwachte beslag op ons weerstandsvermogen is 21,1 miljoen euro .
Zoals aangegeven zijn de onzekerheden voor een belangrijk deel nog niet te kwantificeren. Dit betreft met name de neveneffecten van de coronacrisis op de economie en de maatschappij. Belangrijke effecten kunnen zich voordoen bijvoorbeeld in de vorm van een economische recessie, teruglopende woningmarkt en veranderende maatschappelijke waarden (bijv. houding t.a.v. thuiswerken en het effect daarvan op kantoorruimtes en mobiliteit). Effecten van een economische recessie komen binnen de gemeentelijke begroting voor een belangrijk deel tot uitdrukking in de bijdrage uit het gemeentefonds, de omvang van de bijstand en ontwikkeling van de grondexploitaties. Door het bevriezen van het accres voor de jaren 2020 en 2021 is het risico voor het gemeentefonds op de korte termijn beperkt, maar op langere termijn zeer onzeker. De effecten op de woningmarkt en de maatschappij zijn vooralsnog zeer moeilijk in te schatten en kwantificeren en nog niet ingerekend in het risicomodel.
De impact van de coronacrisis wordt uitgebreid toegelicht in de volgende hoofdstukken: 'Hoe om te gaan met de coronacrisis' en 'Financieel beeld'.
Weerstandsvermogen
Voordat we uitvoeriger ingaan op de beschikbare en benodigde weerstandscapaciteit presenteren we hieronder het weerstandsvermogen zoals berekend voor de begroting 2021:
Weerstandsvermogen = | Beschikbare weerstandscapaciteit | = | 60.478 | = | 0,80 |
|---|---|---|---|---|---|
Benodigde weerstandscapaciteit | 75.303 |
Hieruit blijkt dat het weerstandsvermogen uitkomt op 0,80. Dit is inclusief het kwantificeerbare deel van het risico in het meest ongunstige scenario van de coronacrisis dan waar nu in de begroting vanuit wordt gegaan. Zonder het effect van het coronarisico zou het weerstandsvermogen voor de begroting 2021 op 1,12 uitkomen. Conform de lijn die in de kaderbrief (25 juni 2020, kenmerk: 7718068) is geschetst, vinden wij in de tijden van de Coronacrisis een weerstandsvermogen van 0,80 gerechtvaardigd. Het herstelplan voor de algemene reserve zal bij het eerste volgende integrale afwegingsmoment aan de orde komen, ook omdat we dan weten of een tweede golf zich wel of niet heeft voorgedaan en tot welke gevolgen dat leidt.
